Đũa tre là một vật dụng không thể thiếu trong bữa cơm gia đình của người dân Việt Nam. Người Tày ở Lâm Thượng cũng vậy, trong bữa cơm của họ luôn gắn liền với đôi đũa tre giản dị nhưng cũng không kém phần độc đáo. Ở nơi đây, người dân thường sử dụng những đôi đũa được vót tỉ mỉ bởi chính đôi tay khéo léo của mình. Đũa tre được làm từ diễn già (Một loại cây học nhà tre), những cây tre được chọn làm đũa cần lóng thẳng, không cong vênh, thịt dày và đặc ruột. Khi chặt tre, dùng dao gõ vào cây tạo ra tiếng coong coong thì là đạt chuẩn. Chỉ nên lấy lóng ở dưới gốc bởi thịt dày có thể làm những đôi đũa vừa đẹp, càng lên cao thì những lóng tre sẽ càng mảng khi làm đũa tre sẽ không có chất lượng tốt.

Quy trình làm đũa tre vót tay của người Tày Lâm Thượng

Chọn những cây tre đảm bảo chất lượng để làm đũa

Tre đốn về sẽ chặt thành khúc khoảng 25cm sau đó chia nhỏ và vót thành từng chiếc đũa. Đũa thường được vót tròn một đầu to và đầu còn lại nhỏ dần. Sau khi tạo hình được những chiếc đũa người dân sẽ tiến hành nhuộm đũa, đũa sẽ được nhuộm bằng lá cây cẩm đỏ. Người dân sẽ rửa sạch và đun sôi lá cẩm sau đó để nguội rồi lấy nước để ngâm đũa trong khoảng 4-5 tiếng rồi mang đi phơi nắng đến khi đũa khô.

Cây Diễn

Phơi khô đũa

Công đoạn này giúp cho đũa được bền và tránh bị mối, mọt. Đũa sau khi khô hoàn toàn sẽ có ánh đỏ và được đem cất hoặc sử dụng luôn.

Sử dụng những đôi đũa được làm thủ công không chỉ giúp cho người dân tiết kiệm được chi phí mua đũa mà con giúp họ giữ được nét đặc sắc của người dân tộc Tày Lâm Thượng. Ngoài ra, đũa được làm thủ công sẽ giúp họ thu hút được sự quan tâm của những du khách tới nơi đây và tạo thêm thu nhập cho bà con Lâm Thượng. Khác với các loại đũa nhựa và đũa kim loại có thể sảy ra các phản ứng hóa học khi tiếp xúc với nhiệt độ cao như đũa nhựa có thể bị chảy và vô cùng nguy hiểm cho sức khỏe. Việc sử dụng đũa tre hoàn toàn vượt trội hơn do được làm từ vật liệu thiên nhiên là tre sẽ không gây ra các phản ứng hóa học như các loại đũa trên bên cạnh đó cũng không dẫn nhiệt và cực kì an toàn. Việc làm đũa từ tre còn vô cùng thân thiện với môi trường bởi tre là một vật liệu tái tạo, chúng có thể lớn rất nhanh và không cần quá nhiều công chăm sóc. Đũa tre được thiết kế nhẹ nhàng, dễ cầm nắm giúp việc ăn uống trở nên thoải mái, dễ dàng hơn. Ngoài ra, việc vệ sinh đũa tre cũng rất dễ dàng, chỉ cần rửa sạch với dầu rửa bát hoặc nước là có thể sử dụng cho lần sau. Bên cạnh đó việc sử dụng đũa tre trong mâm cơm của người Tày giúp cho bữa ăn trở nên thân thiện, gần gũi hơn.

Thành phẩm sau nhiều công đoạn

Vào những ngày nhàn rỗi, bà con thường vót đũa để dành khi có việc như nhà có hiếu, hỉ thì sẽ mang ra sử dụng. Vì vậy, việc bảo quản đũa tre cũng được người dân thực hiện rất tốt vì tuy đũa tre có thời hạn sử dụng lâu, bền nhưng nếu không biết cách bảo quản sẽ dễ bị hỏng và phải vứt bỏ. Vì vậy khi ngâm đũa người dân sẽ không ngâm quá lâu và để đũa ở nơi thoáng mát, khô ráo để tránh bị ẩm, mốc. Thỉnh thoảng phải đem ra phơi nắng vì đũa dễ bị nứt vỡ. Đũa không sử dụng có thể rửa sạch, phơi khô và bọc vào túi nilon rồi cất đi để sử dụng khi cần đến.

Đũa tre không chỉ đơn giản là vật dụng dùng để phục vụ cho bữa ăn mà còn là giá trị văn hóa của người dân Lâm Thượng. Nó là nét truyền thống đặc sắc được người dân lưu giữ và truyền từ đời này sang đời khác và sẽ được lưu giữ mãi về sau. Đũa làm từ tre mang lại nhiều lợi ích và cũng nhiều ý nghĩa sâu xa từ nó. Việc làm đũa từ cây tre không chỉ đơn giản là sử dụng cây tre có sẵn ở xung quanh nhà ở mà còn ẩn chứa tinh thần dân tộc. Từ xa xưa cây tre Việt Nam được tượng trưng cho tinh thần đoàn kết, kiên cường, bất khuất của dân tộc ta, chúng gắn bó sâu sắc với cha ông ta đáng giặc từ thời xưa cho đến ngày nay được sử dụng làm vật không thể thiếu trong bữa cơm gia đình. Giúp cho bữa cơm được chọn vẹn cũng như hoàn hảo hơn.

Đũa tre nói chung và đũa tre Lâm Thượng nói riêng đã tồn tại lâu đời và mang lại nhiều bữa cơm trọn vẹn, nhiều giá trị văn hóa. Hy vọng người Tày Lâm Thượng sẽ tiếp tục phát huy và giữ lại được nét độc đáo, riêng biệt của loại đũa này, đồng thời cũng đem đũa tre đến với mọi người và được mọi người đón nhận.